IGV Bronnenpublicatie 28: Huwelijksregisters van de Burgerlijke Stand van Buitenzorg (1899-1920)

door Leo Janssen

In 1940 werd door Bloys van Treslong Prins in de vooroorlogse “Indische Navorscher” voor het eerst aandacht besteed aan de Burgerlijke Stand van Buitenzorg. Van zijn hand verschenen de overlijdensregisters van deze plaats beginnende met de eerste overlijdens na de invoer van de Burgerlijke Stand in Nederlandsch-Indie eind oktober 1828 tot en met 31 december 1829. En hoewel het zijn bedoeling was deze registers tot en met 1840 te publiceren, maakte zijn onverwachte overlijden dit helaas niet meer mogelijk.

Nu, na bijna 80 jaar, besteedt de IGV in haar serie “Bronnenpublikaties van de IGV” opnieuw aandacht aan de Burgerlijke Stand van Buitenzorg en wel aan het huwelijkregisters van 1899 en de opvolgende registers tot en met 1920. Helaas ontbreken in deze reeks de registers van 1908 en 1916, waarbij echter niet bekend is of deze niet meer bij het Catatan Sipil te Bogor aanwezig zijn, of niet door de Latter Day Saints zijn verfilmd. Ook ontbreken soms enkele akten aan het begin of het einde van het jaar op de verfilming. Zo ontbreken, bij voorbeeld, van het huwelijksregister van 1920 de akten van begin oktober tot en met het einde van het jaar. Waar mogelijk is geprobeerd deze akten, wat basisgegevens betreft, te reconstrueren, hetgeen echter niet in alle gevallen mogelijk bleek te zijn.

Hoewel de huwelijksregisters van Buitenzorg zich in principe niet onderscheiden van de huwelijksregisters van andere plaatsen, bevatten zij echter twee interessante groepen van mensen die doorgaans niet voorkomen in registers van andere plaatsen, namelijk Depokkers en Toegoenezen, bij wie het in beide groepen gaat om nazaten van vrijgemaakte christelijke slaven die onder de algemene naam ‘Mardijkers’ -verwant aan het Maleise woord ‘merdeka’ (vrijheid)- bekend stonden. De twaalf oorspronkelijke Depokse familienamen, Lw.: Bacas, Isakh, Jacob, Jonathans, Joseph, Laurens, Leander, Leen, Sadokh, Samuel, Soedira(h) en Tholense, komen, met uitzondering van de namen Jacob, Sadokh en Samuel, allen in deze publicatie voor.

Opvallend in de registers is het aantal personen dat met Europeanen is gelijkgesteld. Naast Chinezen en enkele Toegoenezen, betreft het in meerderheid toch Depokkers. Deze gelijkgestelden zullen niet teruggevonden kunnen worden in de registers van de Burgerlijke Stand voor Europeanen. Maar hoewel daar van hen geen geboortedatums te vinden zijn, vermelden de huwelijksakten in ieder geval hun ouderdom en, genealogisch gezien mogelijk nog belangrijker, de namen van de ouders.

Van speciale interesse is het huwelijk dat op 8 februari 1920 werd gesloten tussen Paulus Tomasouw, afkomstig van Saparoea, en Saartje Abrahams, een Toegoenees meisje. Beiden waren na een besluit van de Gouverneur-Generaal en de Raad van Indië, gepubliceerd in het ‘Staatsblad voor Nederlandsch-Indië’, met Europeanen gelijkgesteld en daardoor ook wel ‘Staatsblad-Europeanen genoemd. Hierdoor werd dit huwelijk dan ook ingeschreven in de Burgerlijke Stand die uitsluitend voor Europeanen bedoeld was. Beiden waren blijkens de huwelijksakte al eerder gehuwd geweest; namelijk met elkaar! En sterker nog, het was een huwelijk geweest ‘bij de ambtenaar van de Burgerlijke Stand voor inlandse christenen te Toegoe’. Hiermee lijkt de algemene opvatting dat er in Indië geen Burgerlijke Stand voor ‘inlanders’ bestond, kennelijk toch wat minder ‘hard’ en het zou dus mogelijk kunnen zijn dat er van inlandse christenen toch een vorm van overheidsregistratie heeft bestaan.

Was de aanstaande echtgenote in de negentiende eeuw in de regel nog ‘zonder beroep’, komt het naarmate de twintigste eeuw voortschrijdt, steeds steeds vaker voor dat zij een baan blijkt te hebben, doorgaans in de administratieve sector.

Met dit deeltje in de IGV-serie “Bronnenpublikaties” zijn ruim 500 huwelijken in het Buitenzorgse voor Indisch genealogisch onderzoek beschikbaar gemaakt.

Deze uitgave kan worden besteld in gedrukte of digitale vorm via de IGV webshop. Een index op de namen is hier gratis te downloaden.