Het vroegste portret van een Euraziatisch gezin: wie is de afgebeelde vrouw?

Het stadsarchief Amsterdam publiceerde onlangs een prachtige daguerreotypie van een familie uit Nederlands-Indië gemaakt rond 1856.

Deze oude foto is volgens het archief het vroegste fotoportret van een Euraziatisch gezin. Op de foto staan de in Nederland geboren handelaar Thomas Crone en zijn vrouw Louisa Wilhelmina Thomass, samen met hun drie kinderen Theodoris (geb. 1847) Maria Louisa (geb. 1846) en Charlotta (geb. 1851).

Hoewel de echtgenoot, Thomas Crone, goed is gedocumenteerd door de brieven van zijn hand die aanwezig zijn in in het Stadsarchief, is tot nu toe weinig bekend over de echtgenote, Louisa Wilhelmina Thomass. Er wordt in het artikel gesuggereerd dat zij een njai kan zijn geweest.

Een njai is een Indonesische of soms Chinese vrouw die ongehuwd samenleefde met een (Indo-) Europese man. De njai had destijds een zeer ongelijke rechtpositie ten opzichte van de (Indo-) Europeaan en was in feite rechteloos als zij met hem ongehuwd samenwoonde. Zij viel onder de wetgeving (adat) van haar eigen bevolkingsgroep terwijl de (Indo-) Europeaan onder de wetgeving voor de Europeanen viel. De kinderen die uit de relatie voortvloeiden werden voor de wet Europeaan indien zij gewettigd of erkend werden door de Europese of daaraan gelijkgestelde vader. Indien dit niet gebeurde vielen ze onder de adat van de bevolkingsgroep van de moeder. De njai stond juridisch gezien bijzonder zwak tegenover haar Europese (of daaraan gelijkgestelde) man over zaken als bezit, erfrecht maar ook voogdij over de door de vader erkende kinderen.

Bij een huwelijk vond er een verschuiving plaats van juridisch system waarbij in die tijd de vrouw haar man volgde. In het geval van een njai betekende dit dat, als zij trouwde met een Europeaan (of daaraan gelijkgestelde), zij niet meer onder de adat van haar bevolkingsgroep viel maar onder de wetgeving voor Europeanen. Deze verschuiving van juridisch system waaronder zij viel was blijvend ook na de dood van haar man of na een scheiding. Andersom gold hetzelfde als een Europese (of daaraan gestelde) vrouw trouwde met een Javaan.

Het huwelijk tussen Thomas Crone en Louisa Wilhelmina Thomass vond pas na de dood van de vader van Thomas Crone. Het stadsarchief schrijft:

“De standsbewuste familie in Nederland wees het idee van een niet-Europese vrouw als levensgezel onverbiddelijk af. Pas na de dood van vader Crone in 1855 voelde Thomas zich vrij om Louisa te huwen.”

Maar wie was Louisa Wilhelmina? Een njai? Om meer over haar te weten te komen traceerde Dennis van der Jagt, bestuurslid van de IGV en bronnenspecialist, de huwelijksakte uit 1856, die is gefotografeerd en gedigitaliseerd door de LDS kerk, voluit de Church of Jesus Christ of the Latter Day Saints (“de Mormonen”). Dankzij zijn indexeringsproject dat eind vorig jaar voor 90% werd voltooid is de akte relatief eenvoudig te vinden. Overigens moet voor het inzien van dit soort akten fysiek een LDS kerk worden bezocht.

Uit de huwelijksakte, opgemaakt in Batavia, blijkt dat over Louisa Wilhelmina Thomass ten tijde van het huwelijk 33 jaar oud was, en geboren te Batavia. Haar ouders worden ook genoemd en waren Willem Christoffel Thomass, overleden, en Engeltina Dianira Louis, “alhier wonende op de voorreij”. 

Dit klopt goed met de gegevens uit een brief van de echtgenote Thomas Crone, volgens het artikel van het Stadsarchief Amsterdam:

“Het weinige dat van Louisa Wilhelmina bekend is, komt uit de mond, of liever de pen van Thomas: haar doopnaam, dat ze een moeder had die een pensioentje genoot dat te karig was om van rond te komen, dat ze in 1823 is geboren, en dat ze vier kinderen kreeg met Thomas, van wie de jongste, een meisje, in 1853 overleed, pas 13 maanden oud. Louisa Wilhelmina komt in deze geschiedenis niet zelf aan het woord, ze is zwijgend aanwezig.”

Het huwelijk van de ouders van Louisa Wilhelmina is terug te vinden in de Regeerings Almanak van Nederlandsch-Indië (RA 1822), waarin wordt vermeld dat zij in Batavia trouwden in het jaar 1821. Dit, in combinatie met de gegevens uit de huwelijksakte werpen meer licht op de situatie. Louisa Wilhelmina Thomass is duidelijk geen njai. Zij is een Indo-Europese vrouw, dus met eenzelfde rechtspositie als haar partner, behoudens de rechtsverschillen tussen man en vrouw, ook vóór hun huwelijk. Dit klopt ook met haar naam: njai’s hadden meestal een Indonesische (enkelvoudige) of Chinese naam, of alleen een doopnaam (na de doop kreeg een niet-Europeaan niet automatisch een familienaam aangezien de doop niet onder het burgerlijk recht van de Europeanen viel).

Uit het document blijkt ook dat Louisa Wilhelmina in staat was te schrijven: zij tekent onderaan het document, L.W. Thomass, onder die van haar man, T. Crone. Njai’s kwamen vrijwel altijd uit arme gezinnen waar, zeker in die tijd, analfabetisme de regel was.

Louisa Wilhelmina Thomass ziet er op de foto onmiskenbaar (deels) Aziatisch uit, maar de vraag is hoe zij zich voelde. Als iemand met de Europese status volgde zij het Europese systeem voor wat betreft onderwijs, religie en leefde in de Indo-Europeese cultuur. Vandaar dat haar ongehuwde relatie met Thomas Crone moeilijk vergelijkbaar is met die van een njai. De foto uit 1856 zou je kunnen noemen: een oudste foto van een Indo-Europees gezin.

Met dank aan: Dennis van de Jagt voor expertise op het gebied van de burgerlijke stand van Nederlands-Indië en haar wettelijke bepalingen.

Noten

1) Transcriptie:

Heden den acht en twintigsten junij Achttien honderd zes en vijftig verschenen voor mij, Adolphe Fritz Verploegh gewoon ambtenaar van den Burgerlijke Stand te Batavia:

Thomas Crone geboren te Amsterdam oud acht en dertig jaren beroep Koopman alhier wonende aan het Molenvliet buiten Batavia, ongehuwd meerderjarige zoon van Henrich Gottfried Theodor Crone, en diens Echtgenote Maria, Petronella Mann, beiden overleden en

Louisa Wilhelmina Thomass geboren te Batavia oud drie en dertig jaren zonder beroep alhier wonende aan het Molenvliet buiten Batavia, ongehuwd meerderjarig dochter van Willem Christoffel Thomass overleden, en van diens Echtgenote Engeltina Dianira Louis zonder beroep alhier wonende op de voorreij

die mij verzochten overtegaan tot de voltrekking van hun voorgenomen huwelijk, en mij tot dat einde de navolgende, onder de bijlagen van dit register opgenomen bewijsstukken ter hand stelden, te weten:

1e de geboorte en doop akten der aanstaande echtgenoten;
2e het bewijs dat de afkondiging van dit huwelijk alhier op den vijftienden en den twee en twintigsten dezer maand behoorlijk hebben plaatsgehad en zonder stuiting zijn afgeloopen.

Wijders gaven de comparanten mij het verlangen te kennen om dit huwelijk gewettigd te zien drie door hen buiten echt verwekte kinderen (blijkens de hierbij overlegde geboorte akten) met name Maria Louisa geboren te Batavia, den negentienden Januarij achttien honderd zes en veertigen in het geboorte register van dat jaar onder nummer tien ingeschreven, Theodoor geboren te Batavia den zesden September achttien honderd zeven en veertig, en in het geboorte register van dat jaar onder nummer een honderd en veertig ingeschreven, en Charlotta, geboren te Batavia den tienden Januarij achttien honderd een en vijftig, sub nummer vijf ingeschreven.

De daarna door mij den Bruidegom en der Bruid in het openbaar voorgehoudene vraag, of zij elkander tot Echtgenoten aannemen, en al de pligten, door de Wet aan den huwelijken staat verbonden, getrouwelijk zullen naleven, door beide bevestiend beantwoord zijnde, heb ik, in naam der wet, uitspraak gedaan, dat zij door den Echt aan elkander zijn verbonden, en zulks in tegenwoordigheid van Evert Jan Hendrik van der Beck oud acht en twintig jaren, van beroep koopman alhier, wonende in den gang Setjenongan buiten Batavia en van Johannes Frederik Jacobs oud zeven en twintig jaren, van beroep klerk op het Residentie Kantoor alhier, wonende op de voorreij.

En is hiervan deze acte opgemaakt, die na voorhouding door de beide comparanten, de getuigen en mij is onderteekend.

Verploegh
T. Crone
S.W. Thomass
E.J.H. van der Beck
J.F. Jacobs