Tweede wereldoorlog in Indonesië
De Japanse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog betekende het begin van het einde van Nederlands-Indië. De daaropvolgende onafhankelijkheid van Indonesië onder aanvoering van Soekarno betekende het definitieve einde van de koloniale periode. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog en de periode hier vlak na (jaren 50’) zijn diverse documenten over Indische mensen opgesteld die belangrijk zijn voor het stamboomonderzoek.
Stap 7: Vraag Japanse interneringskaarten op
In Indonesië werden tijdens de Tweede Wereldoorlog een hoop mannen (maar ook vrouwen en kinderen) geïnterneerd omdat zij door de Japanners als gevaarlijk werden gezien. De gevangengenomen mannen waren ervoor vaak opgeroepen om dienst te doen in het Indische leger bij het uitbreken van de oorlog met Japan. Tijdens de gevangenschap kregen zij interneringskaarten waar genealogisch interessante informatie op te vinden is. De interneringskaarten kunnen bij de site van het Nationaal Archief worden ingezien: http://www.gahetna.nl/collectie/index/nt00425(Japanse interneringskaarten KNIL en Marine).*
Stap 8: Raadpleeg de Oorlogsgravenstichting
Indische mensen die tijdens en kort na de oorlog zijn overleden hebben soms ook een graf gekregen op een erebegraafplaats. De namen van personen die op een ereveld zijn begraven kunnen worden gevonden in het slachtofferregister van de website van de Oorlogsgravenstichting:https://oorlogsgravenstichting.nl
– Noot –
Er bleven echter ook veel Indo’s buiten de interneringskampen omdat zij niet als Hollanders of Nederlanders werden herkend en ook vaak onderdoken. Diverse verhalen van deze Buitenkampers zijn opgenomen voor het programma Andere Tijden.
Indonesia Merdeka!
Tijdens en na de onafhankelijkheid van Indonesië moesten Indische Nederlanders kiezen om te ‘naturaliseren’, wat betekent dat je Indonesisch staatsburger wordt en dus volledig ‘Indonesisch’ wordt, of je kon kiezen dat niet te doen en dan moest je Indonesië verlaten (met onbekende bestemming). Een groot deel, maar zeker niet alle Indo’s, kozen ervoor om uit Indonesië te vertrekken. Het grootste deel hiervan emigreerde of gingen weer terug (repatrieerde) naar Nederland. Om naar Nederland te kunnen komen moest je een Nederlands paspoort aanvragen. Toen veel Indische Nederlanders eenmaal een Nederlands paspoort kregen gingen zij vaak per boot terug naar Nederland.
Stap 9: Oud-paspoortarchief (1950-1959)
Oude Indische paspoorten werden aan Indische Nederlanders gegeven zodat zij naar Nederland toe konden komen. Alle Indische Nederlanders die naar Nederland zijn gekomen hebben dit paspoort moeten aanvragen en deze staan in het archief. In de paspoortaanvraag moest je Nederlanderschap aantonen, anders mocht je namelijk niet in Nederland komen wonen. Dit betekende dat je een bewijs van Hollands bloed in de familie moest aantonen en deed je door een kleine stamboom (in het Maleis Asal Oesoel) aan de autoriteiten te tonen. Wanneer je een paspoortaanvraag deed, stond daar informatie in van je naaste familie (ouders, partner en kinderen), maar natuurlijk ook een pasfoto van de persoon waarvoor een paspoort werd aangevraagd. Helaas is het i.v.m. privacyregelgeving niet mogelijk om de foto’s te zien, maar de rest van de documentatie kan wel worden opgevraagd bij het Oud-Paspoortarchief van de Nederlandse ambassade te Djakarta 1950-1959 van het CBG info@cbg.nl.*
Stap 10: Zoek passagierslijsten
De reis naar Nederland verliep vaak per boot en er zijn dan ook veel bootreizen tussen NL en Indonesië geweest om de ongeveer 300.000 Indische vluchtelingen in de periode 1945-1964 naar Nederland te vervoeren. De passagierslijsten van de boottochten zijn gedigitaliseerd en en je kunt nagaan in welk jaar en met welke boot familieleden naar Nederland zijn gekomen. http://www.passagierslijsten1945-1964.nl/boten/index.html
Daarnaast bevat ook het Rode Kruis informatie over de Japanse interneringen en bootreizen die niet op bovenstaande website te vinden zijn. U kunt het Oorlogsarchief van het Rode Kruis, dat zich vanaf najaar 2018 in het Nationaal Archief in Den Haag zal bevinden, benaderen om informatie op te vragen: contactcenter@redcross.nlen website https://www.rodekruis.nl/hulp-in-nederland/oorlogsarchief/
De IGV heeft voor haar leden de passagierslijsten beschikbaar van schepen die deze bootreizen hebben gemaakt(zoals vermeld op de website http://www.passagierslijsten1945-1964.nl/boten/index.html)en waarop passagiers kunnen worden teruggezocht. – Passagierslijsten repatriëring|
In Nederland
Na aankomst in Nederland werden aanvankelijk een hoop Indische mensen in kampen geplaatst. Vanuit deze kampen werden zij verspreid over heel Nederland. Velen van hen konden slechts weinig bezittingen meenemen uit Indonesië.
Stap 11: Ga na of er Pelita-dossiers zijn
Om Indische gezinnen bij te staan in hun integratie in Nederland, werd financiële en primaire steun aangeboden door Stichting Pelita. Deze particuliere stichting werd op17 november 1947 opgericht om de Indische Nederlanders en Molukkers te ondersteunen in hun levensvereisten. In het Nationaal Archief zijn Pelita-dossiers van sommige families terug te vinden. http://www.gahetna.nl/collectie/archief/ead/index/eadid/2.19.219/wollig/uit/aantal/20/volledige-tekst/aan/gebruikersinbreng/aan
De Pelita dossiers bevatten aanvragen, bijlagen en besluiten over bepaalde aanvragen voor financiële en\of humanitaire steun.
Deze bovenstaande bronnen maken het mogelijk de beginperiode van veel Indische Nederlanders in Nederland terug te halen.
*De collectie interneringskaarten van burgers in bezet Nederlands-Indië berust voor zover het de regio Bandoeng/Tjimahi betreft, in het archief van het Nederlandse Rode Kruis. De interneringskaarten van burgers die buiten de regio Bandoeng/Tjimahi geïnterneerd waren, moeten als verloren worden beschouwd.
De originelen van de Japanse interneringskaarten KNIL berusten bij het Nationaal Archief, Archief Stichting Administratie Indische pensioenen (SAIP), toegang 2.10.50.03, inv.nrs. 417-460).
* Zie voor een beschrijving van dit archief de onderzoeksgids Asal Oesoel.
