Op vrijdag 12 juli is de tentoonstelling WHAT IF in het Haarlemse provinciehuis Welgelegen feestelijk geopend. De tentoonstelling, waar zowel Nederlandse als Indonesische kunstenaars aan hebben bijdragen, verbeeldt de situatie waar niet Nederland Indonesië maar Indonesië Nederland zou hebben gekoloniseerd. Te zien zijn onder meer werken van de Indonesische kunstenaar Nasirun (1963) en Fred Benjamins (1943-2012). De tentoonstelling is samengesteld door Sam Tjioe en Frans Helling. Een voorproefje is hier te zien. De tentoonstelling is gratis te bezichtigen op werkdagen van 9-17h.
De tentoonstelling loopt van 12 juli tot 7 oktober, Paviljoen Welgelegen, Dreef 3, 2012 HR, Haarlem. Eenvoudig bereikbaar met fiets of OV. Er is ook een parkeergarage onder het provinciehuis.
De secretaris van de IGV, Maarten Fornerod, verzorgde het openingswoord, hieronder na te lezen.
“Geachte genodigden. Ik voel mij zeer vereerd om deze tentoonstelling te mogen openen met als eigenlijke thema East meets West. En niet alleen in de tentoonstelling maar ook in de bezoekers, onszelf. In mijn DNA, in uw DNA. Zoals u misschien weet ben ik een simpele wetenschapper die eigelijk nu door een microscoop zou moeten turen. Maar die wetenschap geeft mij altijd wel inspiratie.
Bijvoorbeeld over het gevaar van vooroordelen, daar hebben wetenschappers ook vaak last van. Een vriend stuurde mij laatst een lijst van meer dan 20 types vooroordelen waar wetenschappers last van hebben. In het Engels heten die biases. Bijvoorbeeld, confirmation bias. Bevestigingsvooroordeel. Als je ergens van overtuigd bent zie je het overal.
Of selectiebias. Bijvoorbeeld als ik onder dit publiek zou vragen wat uw favoriete eten is, zou een hoog percentage misschien zeggen Indische rijsttafel, terwijl dat in heel Nederland een stuk lager zal liggen.
De bias waar ik het meeste onder lijd is de zogenaamde contrarian bias. Dat is het vooroordeel dat wat de meeste mensen denken fout is. Voor een wetenschapper is dat een nuttige bias, want je kan daardoor dingen zien die de meeste mensen niet zien. Maar ik heb moeite om toe te geven dat wat de meeste mensen denken soms klopt.
Dat de aarde is rond bijvoorbeeld, heb ik schoorvoetend moeten toegeven. Of mensen op de maan – hoewel ik daar heel soms nog wel eens aan twijfel, u ook? Zijn er mensen die wel eens twijfelen aan mensen op de maan? [niemand twijfelde ooit]
U begrijpt dat ik als een nachtvlinder werd aangetrokken tot het licht van deze tentoonstelling. Nederland koloniseerde Indonesië helemaal niet, het was andersom: Indonesië koloniseerde Nederland!
Dan is de vraag: hoe bescherm je jezelf tegen die vooroordelen? En het antwoord is, cultiveer twee eigenschappen: 1. nieuwsgierigheid en 2. bescheidenheid. Door nieuwsgierigjheid ontdek je andere opvattingen en door bescheidenheid laat je ze ook binnen.
In de Indische gemeenschap zit het wel goed met die bescheidenheid. Ricci Scheldtwacht van de Moesson heeft mij eens uitgelegd dat de essentie van Indisch zijn is: stiekem beter dan de rest. Dat is natuurlijk valse bescheidenheid, maar in mijn ervaring zijn de meeste Indische Nederlanders bescheiden. En het tweede, nieuwsgierigheid, en daarom houd ik zo van de IGV, de Indische Genealogische Vereniging, want die bestaat uit allemaal mensen die nieuwsgierig zijn naar hun roots. En als er een manier is om je vooroordelen aan diggelen te zien vallen is het duiken in je eigen familiegeschiedenis. Dan kom je die oom tegen, 80% Aziatisch, die NSB’er was. Maar met een hart van goud. Of een Javaanse voormoeder die echt een onuitstaanbaar was. Iedereen plaatst haar nu op een voetstuk. Of die echt een prinses uit de kraton was, terwijl we allemaal denken dat dat een verdichtsel is.
Maar pas op, er komen ook steeds nieuwe vooroordelen bij. Tegenwoordig is een moderne bias: de slavernijbias. Dat het vooroordeel dat ons hele koloniale verleden kan worden platgeslagen als slavernijverleden. Ik heb ook last van die slavernijbias, en daardoor ging ik onmiddellijk denken, stel dat Indonesië echt Nederland had gekoloniseerd, zou de slavernij dan ook zijn afgeschaft?
Want uiteindelijk was die afschaffing geïnspireerd door het verlichtingsdenken wat een Europese denkrichting was.
Maar ik denk van wel, ook als Indonesië Nederland zou hebben gekoloniseerd zou de slavernij zijn afgeschaft. Omdat als twee culturen zich vermengen, altijd de beste eigenschappen van elke cultuur uiteindelijk komen bovendrijven – denk ik. Daarom ben ik een groot voorstander van het vermengen van culturen. Het mooiste voorbeeld is natuurlijk Rock’n’Roll, een vermenging van de zwarte blues met de blanke country. Wat u misschien niet weet is dat Sam Tjioe, een van de twee curatoren een Rock’n’Roll animal is – of was. En een ander voorbeeld is de Indische rijsttafel, een vermenging van de Nederlandse stijfheid met de Indonesische smaak, die voor een deel weer beïnvloed is door de Portugese keuken. De andere curator, Frans Helling cultiveert de rijsttafel in zijn restaurant, hier in Haarlem. En dan zijn we weer terug bij het begin, East meets West, en dat dat uiteindelijk altijd vooruitgang is, of het nu East meets West of West meets East is. En in deze geest open ik heel graag deze tentoonstelling, WHAT IF! Dank voor uw aandacht.”
