Om de maand schrijft de Ting Ting Detektif een column in Indisch tijdschrift de Moesson. Af en toe verschijnt deze ook op de IGV website – na een tijdje. IGV leden kunnen met korting een abonnement nemen op de Moesson. Maar ook zonder korting meer dan de moeite waard.
Ergens diep in coronatijd, 19 november 2020, kreeg Detektif een mailtje van de NTR. ‘Bij de publieke omroep zijn we momenteel bezig met een grote 9-delige serie over Indonesië. Ik zou u graag willen benaderen i.v.m. een verzoek namens Hans Goedkoop, de presentator van deze serie. Zou u contact met mij willen opnemen?’
Hans Goedkoop was jarenlang presentator van het televisieprogramma Andere Tijden. Zijn grootvader, Rein van Langen, was commandant van de Nederlandse strijdkrachten tijdens de ‘politionele acties’, de koloniale oorlog die steeds gruwelijker werd naarmate de jaren vorderden, met 1949 als tragisch dieptepunt, toen hij leiding gaf aan de Tijgerbrigade die massamoorden pleegde in kampongs in Midden-Java die als vijandelijk werden gezien.
De vraag voor Detektif was minder zwaar. De familie van zijn opa had een lange geschiedenis in Nederlands-Indië en er stroomt ook Aziatisch bloed. Maar waar komt dat bloed vandaan en hoeveel procent Indonesisch is Hans, gemeten aan zijn DNA?
Voor iedereen die de eerste aflevering van Indonesia Roept! heeft gezien is dit geen geheim meer: 4%. De teleurstelling was duidelijk op het gezicht te lezen. Alleen maar 4%? Waar kwam dat dan vandaan? Detektif vindt in de stamboom maar één Javaanse vrouw, Karima, vijf generaties weg, via Hans zijn Indische grootmoeder. Maar er is mogelijk nog een andere bron, Johanna Christina Kesler, geboren 1801, de overgrootmoeder van opa Rein van Langen.
Deze Johanna Christina Kesler trouwde met een Armeense Immigrant, Paulus Andreas (1804-1861). ‘Die Armeense immigranten kregen in die tijd nooit een puur Europese vrouw,’ vertelt Armenië-expert Hans Boers, wat zou kunnen kloppen met een foto van Johanna Christina Kesler, die een tikje Indisch lijkt. Is daar bewijs van te vinden?
Dat kan via het mitochondrieel DNA (mtDNA). Dat is een cirkelvormig stukje DNA dat de vrouwelijke lijn volgt, en waarmee je honderden tot duizenden jaren terug kan kijken in de tijd. Het wordt alleen doorgegeven van moeder op kind, vandaar die vrouwelijke lijn. We moeten dus op zoek naar dochters vanaf Johanna Christina Kesler. Via Anna Paulina Andreas (1830), Anne Elize van Langen (1854), Frederike Theodora Schlette (1881), Frederique van Suchteren (1902) en Hedwich Schouten (1936) komt Detektif uit op Miluska Dorgelo. Geboren in 1961 en werkzaam bij de Koninklijke Bibliotheek. Toevallig, want Detektif komt daar vaak.
Detektif zoekt haar op en ze is meteen enthousiast. Inderdaad heeft de familie van haar grootmoeder een band met Nederlands-Indië. Ze heeft een oude brief van haar grootmoeder, Frederique van Suchteren, gericht aan een van haar dochters, een tante van Miluska:
‘Nu iets over de afstamming van mijn moeder. Haar vader huwde Anna Elise (Lies) van Langen, vandaar dat jij Elise heet. Ze was een lieve vrouw. Mijn grootvader, Fredrik Theodoor Schlette, was afkomstig uit Leiden, ging in de handel in Indië, waar hij Lies van Langen ontmoette in Semarang en trouwde. Wegens gezondheidsredenen gingen ze naar Holland en in Den Haag werd Frederike Theodora Schlette geboren, jouw grootmoeder.’
Het mitochondriële DNA was in Nederland aangekomen, waar het ongemerkt werd doorgegeven, onder andere aan Miluska. Ze doet een speciale mtDNA test en de uitslag komt een paar weken later: R9c1a. Dat is een abstracte naam voor een type mtDNA. In de collectie van tienduizenden verschillende types is het duidelijk: deze komt uit Zuid-Oost Azië.
Genetische studies laten zien dat de voorloper van dit type 60 tot 30 duizend jaar geleden vanuit het Chinese vasteland naar de Indonesische archipel kwam. Later verspreidde R9c1a zich over de vele eilanden van Zuidoost Azië, ook in Indonesië. Op Timor heeft 4,3% van de eilandbewoners dit type mtDNA. Dat zijn honderdduizenden Timorezen, dan is 4% plotseling best veel. Zij hebben allemaal dezelfde voormoeder als Hans Goedkoop en Miluska Dorgelo – die zo’n 5000 jaar geleden leefde.
Door het opsporen van het mtDNA langs de vrouwelijke lijn is er een tipje van de sluier van de naamloze Aziatische voormoeder van Hans Goedkoop opgelicht. Wilt u ook op zoek naar de verre geschiedenis van uw Aziatische voormoeders? Volg de dochters van haar naar nu en doe een mtDNA test. De uitslag zal u verbazen.
.jpg){kind=link}