Eén tot twee miljoen Nederlanders hebben een familiegeschiedenis die terug gaat naar Nederlands-Indië en/of Indonesië: Indisch, Indonesisch, Moluks, Chinees-Indonesisch, Papua, Batak, Minangkabau, Arabisch-Indonesisch, Armeens-Indonesisch, etcetera, etcetera, etcetera, voor het gemak afgekort tot IMCP+. Bij bezoekers deze website is dat misschien wel tegen de 100%. Maar hoe kom je meer te weten over die familiegeschiedenis? Zeker als de ooggetuigen in het hiernamaals verblijven?
Die geschiedenis is complex en veelkleurig, luidt het cliché, maar hoe complex en hoe veelkleurig? Als je die reis naar het verleden maakt vind je daar een stukje van jezelf. Je kan op veel manieren beginnen, maar dankzij alle digitalisering de afgelopen tijd is het volgende een gemakkelijke manier. Bereid je wel voor op zaken die je emotioneel kunnen raken.
Stap 1: kruip een avond achter je computer en vind de nieuwste schatten
Wat is er spannender dan een avondje helemaal blanco in je Indische familiegeschiedenis te duiken om te zien wat er de laatste tijd allemaal over jouw familie online is gekomen?
Het beste werkt het als je direct begint met een kleine diepte-investering, lidmaatschap van de twee organisaties met de grootste ervaring in Indische familiegschiedenis, en de grootste collecties. Het CBG|Centrum voor Familiegeschiedenis en de Indische Genealogische Vereniging. Hiermee krijg je toegang tot alle collecties van het CBG en alle webpagina’s en het Indisch Archief van de IGV. Het CBG combi-vriend– en IGV lidmaatschap komt op €36 (CBG.nl) plus €18 (IGV.nl) per jaar.
Paspoortaanvragen
Een van de mooiste bronnen die de afgelopen tijd beschikbaar is gekomen zijn de paspoortaanvragen vanuit Indonesië uit de jaren 50. Die bevinden zich in het zogenaamde Oud-Paspoort Archief, beschikbaar via het CBG. Toen de situatie in Indonesië steeds moeilijker werd, wilden veel inwoners met Europese connecties naar Nederland emigreren. Daarvoor was een Nederlands paspoort nodig, met bijbehorende bewijzen dat men daar recht op had. Als voorbeeld hier de paspoortaanvraag van de verloskundige Djarisah Schäfer, een Javaanse vrouw die vanwege haar huwelijk met Karel Huijbert Schäfer recht had op de Nederlandse nationaliteit. Op haar paspoortaanvraag staan ook haar Javaanse ouders vermeld, en hun geboorteplaatsen, informatie die op een andere manier moeilijk online te vinden is.
Indisch Archief
Het andere online archief dat in 2023 beschikbaar kwam is het Indisch Archief van de IGV. Het bevat momenteel meer dan 2 miljoen records, en is eenvoudig te doorzoeken dankzij de achterliggende professionele databasestructuur van archieven.nl. Hier komen wij de overleden echtgenoot van Djarisah tegen als Karel Huijbert Schafer, zonder de umlaut dus.
Pro-tip: Probeer bij zoeken altijd spellingsvariaties, zoals met of zonder puntjes, en ij of y.
Digitale collecties Universiteit Leiden
De plaats van aangifte van Karel Huijbrecht is Banka, een eiland bij Sumatra, en we weten van de paspoortaanvraag dat de eigenlijke geboorteplaats is Muntok, een plaatsje aan de westpunt van het eiland. Zo weten we ook iets over de moeder van Karel Huijbert: zij was mogelijk daar rond 3 oktober 1862. Mogelijk? Ja, want aangifteplaats en -datum hoeven niet gelijk te zijn aan geboorteplaats en -datum, en we baseren Muntok op een eigen paspoortaanvraag, niet op een geboorteakte. Muntok? Waar ligt dat precies en hoe zag dat eruit – destijds? Een mooie bron voor dat soort vragen is de Digital Collections van de Universiteit van Leiden. Daar vind je bijvoorbeeld de gedigitaliseerde foto’s van het KITLV, dat in de universiteitsbibliotheek is opgegaan. En landkaarten van het gebied.
Wat deed ze daar? Misschien was haar partner militair? Het Indisch Archief geeft wellicht een antwoord, er zijn voldoende militairen met die naam. Het speurwerk begint nu pas echt.
Indische kranten
Een mooi bron om mee te beginnen is ook Delpher, het digitale boeken- en krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek. Hier zijn ook de Indische kranten in opgenomen, en dat is een schat van informatie over het gewone leven in de kolonie. Mededelingen, advertenties, ook familieadvertenties. Bijvoorbeeld komen met de zoektermen Djarisah en Schafer een aantal vestigingsadvertenties naar boven van mevrouw Schäfer.
Ook haar overlijden is in Delpher terug te vinden, via een familiebericht in dagblad de Telegraaf. In Nederland.
Het is een goed idee om meteen met een digitaal journaal te beginnen, en op te schrijven wat je waar gevonden hebt. Met de datum erbij. Knip en plak je digitale vondsten erin. Zo weet je wat je wanneer gevonden hebt, ook als je het weer half vergeten bent.
Stap 2: gewapend met deze nieuwste schatten, zoek al je familieleden op, de oudste generaties eerst, en laat hen jouw juweeltjes zien. Duik samen de fotoalbums in, en die doos op zolder. Of de scheepskoffer.
Ook al zijn de online of offline archieven nog zo groot en zo goed gescand en geïndexeerd, je zal er zelden of nooit zoveel informatie vinden dan in de kasten en in de hoofden van je familie.
Combineer dan wat je hebt gevonden online en via je familie in een stamboom, een artikel, een boek, een film, een podcast, wat je maar wilt. En ga op reis in Indonesië en bezoek de historische plaatsen.
Heb je vragen? Kom dan een keer langs in Den Haag, elke derde vrijdag van de maand bij de CBG/IGV vriendenvrijdag. Daar zijn experts aanwezig en collega-onderzoekers. Het adres is Prins Willem-Alexanderhof 22, 2595 BE Den Haag, en de deuren zijn open van 10-17h. Wel even van te voren aanmelden bij service@cbg.nl.
Ben je op zoek naar meer handvatten? Kijk dan op de Zoekwijzer van de IGV (igv.nl/wegwijzer-indische-genealogie/), daar staan heel veel tips, digitaal, maar ook analoog, dat wil zeggen, waarvoor je achter je computer vandaan moet komen. Of neem een kijkje op de stappenplanpagina van het CBG, voor alle do’s en don’ts (cbg.nl/kennis/stappenplan/). Vragen stellen mag altijd bij secretaris@igv.nl.
Veel succes!
Dit artikel heeft in iets andere vorm gestaan in Moesson.
